Axolotl

Sinds een paar jaar geleden is de Mexicaanse salamandersoort Axolotl een regelrechte trend. De vriendelijke blik op zijn gezicht en de opvallende kleuren maken het dier tot een echte blikvanger in ieder huis. Hoewel de axolotl als erg exotisch wordt gezien,  is het diertje relatief makkelijk te verzorgen. In dit artikel kun je alles over deze vissensoort leren.

De axolotl stelt zich voor: salamander met een opmerkelijk uiterlijk

Onder de amfibieën is de axolotl een excentriekeling. Deze Mexicaanse salamander leeft voornamelijk onder water en blijft zijn hele leven in dezelfde larvenkenmerken behouden. In tegenstelling tot de meeste andere salamanders doorgaan deze diertjes geen metamorfose, maar planten ze zich in larvenvorm voort. De axolotl is bovendien geen bijzondere kunstmatige kweek, maar komt ook in het wild voor. De Duitse ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt ontdekte het eerste exemplaar in de vroege 19^e eeuw en bracht het naar Europa.

Een volgroeide axolotl is ongeveer 23 tot 28 centimeter lang, maar soms kunnen ze uitgroeien tot wel 30 tot 40 centimeter grote salamanders. Maar zulke exemplaren zijn eerder de uitzonderingen. Opvallend zijn hun donkere kleine oogjes, de sierlijke armpjes en de staart, die met vinnen is getooid en waarmee het beestje zich in het water voortbeweegt. De axolotl is niet op de laatste plaats zo’n populair huisdier dankzij zijn platte kop met een brede bek. Voor iedereen die deze amfibie bekijkt lijkt het alsof hij altijd glimlacht – samen met de donkere kraaloogjes maakt hij een erg vriendelijke indruk. Beide geslachten onderscheiden zich in hoe de cloaca’s eruitzien: bij de mannetjes steekt de cloaca iets uit, bij vrouwtjes is deze vlak.

In de afgelopen honderd jaar zijn er verschillende soorten axolotls gefokt, zodat het diertje tegenwoordig in veel kleuren en vormen verkrijgbaar is. In Nederlandse aquaria worden er bijvoorbeeld veel albino-axolotls tentoongesteld. Andere axolotls zijn voornamelijk donker-, zwart- of grijs gekleurd. Het verbluffende aan het beestje is dat hij organen en ledematen opnieuw aan kan laten groeien. Wordt er toevallig bijvoorbeeld een been afgebeten of mocht deze afscheuren, geen probleem – na een bepaalde tijd zijn ze helemaal weer aangegroeid. Zelfs de uitstekende kieuwen kunnen zich in geval van schade herstellen. Axolotl kunnen in principe samen met andere dieren in een aquarium worden gehouden. Ledematen kunnen dan wel opnieuw aangroeien, zorg er toch voor dat de axolotl niet samen met agressieve aquariumgenoten hoeven te leven.

Deze soorten zijn er

De klassieke axolotl, zoals ze ook in het wild te vinden zijn, zijn grijsachtig-zwarte gekleurd. Daarnaast zijn er talloze kleurvariaties die voornamelijk uit de kweek zijn ontstaan. Wit en beige, goudkleurig en gevlekt zijn populaire kleuren voor axolotls. De wilde variant steekt daar iets atypisch tegen af. Zijn huid is lichtgrijs gekleurd en is met donkere stippen bestippeld. De takachtige kieuwen steken met kleine rode sprietjes uit beide kanten van de kop. Koperkleurige axolotls zijn relatief zeldzaam. Nog zeldzamer is de axantische axolotl, die soms helemaal geen kleur heeft en vrijwel doorzichtig lijkt. Bovendien zijn er exemplaren die als albino met metallic glans, als chimaera’s met mozaïekpatroon, of als ‘harlekijn’ ter wereld komen. De laatste variant is eigenlijk een albino die toch een aantal cellen heeft die pigmenten kunnen vormen. Hierdoor kan het welbekende ‘gezichtsmasker’ in verschillende vormen ontstaan.

De axolotl, een heilig dier voor de Azteken

Het woord axolotl komt uit de Azteekse taal Nahuatl. Atl betekent zoveel als water. Xolotl is een van de Azteekse goden. Vertaald wordt er met ‘axolotl’ dus zo ongeveer een watergod of watermonster aangeduid. Oorspronkelijk komt het diertje uit de meren van Mexico. Hij kan in het water van Xochimilco en Chalco rondom de metropool Mexico-Stad worden aangetroffen. Men vermoedt dat deze salamanders ooit ook in andere, ondertussen opgedroogde meren op deze hoogten hebben geleefd. Hun bijzondere gedaante zou iets met de vulkanische oorsprong van de regio en het water-ecosysteem te maken kunnen hebben. Tegenwoordig leven er in Xochimilco per vierkante meter maar 0,3 diertjes. Ze hebben het liefst koud en zuurstofrijk water. Daarom bewonen ze vooral de grond van deze meren. In het wild gelden axolotls als nachtdieren. Omdat ze op geen enkele andere plek ter wereld voorkomen, is het niet raar om aan te nemen dat het om een wezen uit de oertijd kan gaan. Vast staat in ieder geval dat de axolotl een erg oud diertje is, dat al in de Meso-Amerikaanse cultuur een heilige status had. Een andere functie van de axolotl was echter voeding. Tot op de dag van vandaag zijn axolotls af en toe op Mexicaanse vismarkten te vinden.

Zo eet de axolotl

Om zijn energiebehoeften af te dekken, gaat de axolotl op de loer liggen. Zodra een kleinere kreeftachtige voorbij zwemt, slaat de jager toe en zet het beestje direct op zijn eigen menu. Bovendien eet deze salamander ongewervelde dieren zoals insectenlarven en kuit van andere amfibieën. Zelfs de eigen nakomelingen zijn niet altijd veilig. Bovendien kunnen ook kleinere vissen tot het voorkeursdieet gerekend worden. Bij het houden in een aquarium krijgen ze meestal larven en insecten te eten. Muggen, regenwormen en vliegen zijn bijvoorbeeld echte lekkernijen. Jongere exemplaren kunnen het beste dagelijks gevoerd worden. Bij volwassen dieren is het al genoeg om ze twee keer per week te voeren.

Alles wat je over het houden van een axolotl moet weten

Zoals eerder in dit artikel vermeld, leeft de axolotl in koel, zuurstofrijk, zoet water. Dat moet natuurlijk in een aquarium zo goed mogelijk worden nagebootst. De temperatuur van het water ligt idealiter tussen de 12°C en 20°C.  Waarden onder de 10°C schaden de salamanders niet – zodra het water echter warmer dan 24°C wordt, beginnen ze paniekerig in het aquarium rond te zwemmen. Hoe hoger de temperatuur, hoe meer de stofwisseling van de dieren wordt aangewakkerd. Bovendien kunnen in dit geval ziekten uitbreken, die de dood tot gevolg kunnen hebben. Temperaturen van 1°C tot 2°C zijn geen enkel probleem voor de diertjes.

De bodem van het aquarium moet met fijn zand bedekt worden. Te grote stenen kunnen makkelijk ingeslikt worden en zo tot een dodelijke verstopping van de darm voeren. Geschikte bodemgrond is probleemloos te kopen. De ideale zandkorreltjes zijn 1 tot 3 millimeter groot. Een filter is een absolute must voor deze amfibieën. Samen met een waterpomp zorgt dat ervoor dat het water continu met zuurstof wordt verrijkt. Buitenfilters zijn hiervoor ideaal, omdat er dan weinig technologie in het aquarium te zien is en er een uitzonderlijke reinigingsprestatie gegarandeerd wordt. Desondanks is het belangrijk om niet al te veel beweging in het water toe te laten, omdat dit bij de salamandertjes ook voor stress kan zorgen.

De axolotl gedijt goed in hard water met een pH-waarde van meer dan 7. In te zacht water kunnen die diertjes even hun kleur verliezen. Dit is niet per se gevaarlijk, maar kan toch voor stress zorgen. Als er alleen maar zacht water uit de leiding komt, kan het nog met zouten zoals natrium, kalium en calcium worden aangevuld. pH-waarden tussen ongeveer 7 en 7,5 zijn optimaal. Het ruimere domein, waarin de axolotl goed in zijn vel zit, ligt tussen de 6,5 en 8. Nitrieten mogen met maximaal 0,5 gram per liter in het aquarium aanwezig zijn. Bij de nitraten zijn 25 milligram te verantwoorden.

De axolotl kan prima alleen of in paartjes worden gehouden. Bij twee volwassen dieren moet er natuurlijk een groter aquarium kopen. De amfibieën kunnen maar zelden goed met andere diersoorten samenleven. Vissen zijn minder geschikt als gezelschap, omdat die voornamelijk als voedsel worden gezien. Op het moment dat je jouw axolotl(s) voert, moet het licht sowieso gedimd worden, omdat de axolotl nachtdieren zijn. Hoe meer axolotl je in een aquarium wilt gaan houden, hoe groter het grondoppervlak moet zijn.

Als vuistregel kun je de volgende maten voor de benodigde aquariumafmetingen aanhouden:

• 1 axolotl: 100-liter-aquarium (bijv. 80 x 35 x 40 cm)
• 2 tot 3 axolotl: 160 – 200 liter (100 x 50 x 40 cm aquarium)

Per volwassen axolotl moet je uitgaan van 50 tot 80 liter ‘plaats’ in het water, de hoogte van het aquarium is daarbij minder belangrijk – een grondoppervlakte die groot genoeg is, is daarbij belangrijker.

Het aquarium zelf moet genoeg ruimte hebben voor zowel de dieren als een aantal mogelijkheden om zich terug te trekken (holletjes, wortels etc.) en de verlichting moet eerder zwak uitvallen. Om een hoog zuurstofgehalte in stand te houden is een buitenfilter en eventueel daarbij nog een zuurstof pomp aan te bevelen. Je kunt planten eveneens samen met axolotls houden, maar val daarbij terug op robuuste soorten zoals de Javavaren, waterpest en mossen. Ook drijvende planten kunnen een prima verrijking van een axolotlaquarium zijn, omdat het beetje extra schaduw de dieren helemaal niets uitmaakt.

© Erni / stock.adobe.com

Levensverwachting en gezondheid

Axolotl zijn in principe erg robuuste diertjes. Op basis van hun regeneratietalenten kunnen ze zelfs van schijnbaar zware verwondingen aan de ledematen makkelijk herstellen. Zelfs delen van de hersenen en het hart zijn probleemloos nieuw aan te maken. Zichtbare schade blijft er dan totaal niet. Schadelijk voor de gezondheid kan vooral een te hoge temperatuur en de daaruit volgende stress, te sterke watercirculatie en hoge pH-waarden zijn. Is het water te zuur, kan er ammoniak geproduceerd worden. Dit is giftig voor de axolotl en het is onvermijdelijk dat het beestje hier op den duur aan overlijdt.

Parasieten zijn niet zeldzaam, waarbij vooral kieuwkreeftjes voor heftige ontstekingen kunnen zorgen. Trilhaardiertjes veroorzaken daarentegen alleen zware ziekte bij erg heftige infectie van verzwakte dieren. Dit uit zich dan in heel weinig beweging en verlies van eetlust. Zweepstaartjes kunnen in de dikke darm voorkomen en bij oudere, zwakke dieren voor slijmafzetting en het loslaten van de huid zorgen. Besmetting met ichtyosporea-eencelligen moet absoluut worden vermeden. Ze hebben het vormen van blaasjes op de huid op hun geweten, die na het openbarsten niet meer genezen. Hierdoor kunnen knoopachtige gezwellen ontstaan. Een behandeling tegen deze parasieten bestaat helaas niet.

Als je de axolotl in optimale omstandigheden houdt, kunnen de dieren opmerkelijk oud worden. Hun levensverwachting ligt gemiddeld bij ongeveer 15 jaar. Er zijn zelfs dieren bekend die de metusalemse leeftijd van 25 jaar hebben bereikt. Gemiddeld ligt de minimale leeftijd bij ongeveer acht tot tien jaar.