Hoe zien katten?

Katten verrassen hun baasjes ’s nachts graag met een gevangen muis. Maar hoe vangen ze die dan? Waarom zien katten ook in het donker nog zo goed? En klopt het eigenlijk dat katten kleurenblind zijn? We leggen uit hoe katten de wereld zien en hoe hun ogen zijn opgebouwd. Daarnaast geven we tips voor katten met een slecht zicht.

Hoe zien katten ’s nachts?

De zintuigcellen in het netvlies (retina), de zogenaamde staafjes, zijn verantwoordelijk voor de waarneming van licht. Licht dat door de pupil valt, stimuleert deze staafjes. Hoe meer deze geprikkeld worden, des te sterker de waarneming van helderheid in de hersenen.

Maar waarom zien katten in het donker zoveel beter dan mensen? Ten eerste hebben de ogen van katten aanzienlijk meer staafjes dan die van hun baasje. Ze zijn dus gespecialiseerd in licht-donkerzicht.

Ten tweede hebben kattenogen nog een andere structuur die het nachtelijk zicht ondersteunt,  namelijk tapetum lucidum (Latijn: lichtend tapijt). Dit is meestal een halve maanvormige structuur die zich in het vaatweefsel van het oog bevindt. Niet alleen katten, maar ook honden en runderen beschikken hierover.

De tapetum lucidum bestaat uit veel kleine, kristalachtige vormen die het licht reflecteren als een spiegel. Dat versterkt op zijn beurt de stimulatie van de staafjes. Katten kunnen daarom ook zien als er nauwelijks licht is. Als het maanlicht of het licht van een lamp goed in de ogen van een kat valt, kun je deze structuur zien als een geelachtige of blauwgroene lichtgevende laag.

In het donker worden zelfs kattenoogjes overbelast. In dat geval moeten katten zich anders oriënteren. Daarvoor hebben ze echter nog andere uitgesproken zintuigen.

Hoe nemen katten beweging waar?

Het is ongelofelijk hoe snel katten kunnen reageren op bewegende voorwerpen. Mensen vinden het meestal lastig een vlieg te vangen, maar katten kunnen de vlieg met slechts één poging vangen.

Dit is ook te wijten aan de staafjes in het netvlies van het kattenoog. Hun aantal bepaalt namelijk de zogenaamde flikkerfusiedrempel. Dit is de frequentie waarop de herhaalde licht/donker-wisselingen in het beeld als wazig worden waargenomen.

Terwijl het menselijk oog ongeveer 10 tot 60 prikkels per seconde kan waarnemen, ligt deze frequentie bij het kattenoog aanzienlijk hoger. Daarom zien mensen een neonlamp als een uniform licht, terwijl katten het licht waarnemen een knipperlicht.

Hoe zien katten kleur?

Katten kunnen goed zien in het schemerlicht. Hun vermogen om kleuren waar te nemen is daarentegen minder uitgesproken. Het aantal op kleuren gespecialiseerde zintuigcellen (kegels) is aanzienlijk lager dan het aantal staafjes dat op helderheid reageert.

De dichromatische ogen (lat. di = twee en lat. chroma = kleur) van katten kunnen de kleuren geel en blauw goed van elkaar onderscheiden. De waarneming van rood of groen is minder goed ontwikkeld. Voor het dagelijks leven van katten is dit echter geen probleem. Ter vergelijking:oOnze bijna zes miljoen kegeltjes in het netvlies kunnen daarvoor basiskleuren zoals rood, blauw en groen waarnemen. Door de stimulatie van bepaalde types kegels kunnen we ook gemengde kleuren zoals paars, oranje of turquoise waarnemen.

© Bernhard / stock.adobe.com

De anatomie van het kattenoog

Om de fysiologie van het kattenoog beter te kunnen begrijpen, biedt een nauwkeurige blik op de anatomie veel inzichten. Aangezien het een zeer complex orgaan is, wordt het oog in drie verschillende lagen onderverdeeld.

Voorste ooglaag

De witte lederhuid (sclera) en het hoornvlies (cornea) vormen samen de voorste ooglaag. Beide structuren geven het oog de benodigde vorm. Daarnaast draagt het gebogen hoornvlies bij aan de breekkracht van het oog. Dit is van enorm belang voor het gezichtsvermogen van de kat.

Middelste ooglaag

De middelste ooglaag wordt de uvea (Latijn: uva = druif) genoemd. Hieronder vallen het regenboogvlies (iris), het straalvormig lichaam, het glasachtig lichaam (corpus vitreum) en het vaatweefsel (chorioidea).

Als kleurgevende structuur is het regenboogvlies waarschijnlijk het meest bekend. De vele spiervezels dragen daarnaast bij aan de uitbreiding van de pupil (accommodatie). Als de spieren worden gespannen, gaat de pupil open. Als ze ontspannen, spant ze weer samen. Zo wordt de lichtinval in het oog geregeld.

Het straalvormig lichaam is verantwoordelijk voor het ophangen van de lens en het instellen van de breekkracht. Daar wordt ook het kamervocht geproduceerd. Het bepaalt de druk in het oog en voorziet het oog van belangrijke voedingsstoffen. Het sterk doorbloede en gepigmenteerde vaatweefsel speelt ook een belangrijke rol voor de voedingsstofvoorziening van de verschillende oogstructuren.

Achterste ooglaag

De achterste ooglaag bestaat uit het netvlies (retina) en de oogzenuw. Het netvlies achter het glaslichaam bestaat uit een groot aantal verschillende zintuigcellen. Daaronder vallen de staafjes en kegels die gespecialiseerd zijn in de waarneming van kleur en helderheid. Als ze door een plotselinge lichtinval worden gestimuleerd, wordt deze stimulans via de oogzenuw doorgegeven naar de oogschors van de hersenen. Daar wordt de stimulans verwerkt als waarneming.

Wat gebeurt er als mijn kat blind wordt?

Er bestaan talrijke oogziekten die tot blindheid bij katten kunnen leiden. Hieronder valt bijvoorbeeld glaucoom. Door een stijging van de druk in het oog beschadigt het op de lange termijn de oogzenuw. Ook verwondingen of tumorachtige veranderingen kunnen ertoe leiden dat het gezichtsvermogen van een kat achteruitgaat.