Diabetes bij katten

Behalve mensen kunnen ook katten diabetes krijgen. Wij leggen uit hoe je de symptomen bij jouw kat kan herkennen, welke vormen van diabetes bij katten bestaan en hoe de ziekte kan worden behandeld.

Diabetes is waarschijnlijk de vaakst voorkomende hormonale stofwisselingsaandoening bij katten. Hierbij komt diabetes mellitus (suikerziekte) aanzienlijk vaker voor dan diabetes insipidus (waterurinedysenterie). Vaak uit dit zich door vermeerderd urineren. Met name katers op hoge leeftijd hebben hier last van.

Voor een beter begrip van de complexe hormonale ziekte bekijken we nu beide aandoeningen.

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Het suikerhormoon insuline wordt aangemaakt in het zogenaamde endocrien systeem van de alvleesklier (pancreas). De daarvoor verantwoordelijke bètacellen verhogen de insulineproductie zodra de bloedsuikerspiegel verhoogd is. Dit anabole hormoon komt vervolgens in de bloedsomloop terecht en leidt tot een verhoogde opname van suiker in de cellen van verschillende organen (zoals de lever, spieren en hersenen).

Met name de levercellen kunnen de opgenomen suiker vervolgens in zetmeel (glycogeen) omzetten. Dit zetmeel is een koolhydraatreserve en kan in geval van een gebrek aan suiker weer in suiker worden omgezet.

Oorzaken van diabetes mellitus bij katten

Diabetes mellitus komt bij katten het vaakst voor. Dit komt door een verhoging van de bloedsuikerspiegel als gevolg van een insulinetekort.

Zodra het suikergehalte in het bloed een bepaalde drempel overschrijdt, wordt zowel de vorming van suiker (gluconeogenese) als de afbraak van zetmeel tot suiker (glycogenolyse) geremd.

Oorzaken van een insulinetekort

• Juveniele diabetes mellitus (type 1) wordt veroorzaakt door een absoluut insulinetekort. Aangezien het lichaam door auto-immune antilichamen de eigen alvleesklier aanvalt, worden daardoor bètacellen vernietigd. Dit veroorzaakt een vermindering of zelfs stopzetting van de insulineproductie, waardoor suiker niet langer uit het bloed wordt gehaald.
• Diabetes mellitus (type 2) bij volwassenen is het gevolg van een relatief tekort aan insuline. In dit geval worden de bètacellen niet vernietigd, maar werken ze minder effectief of ontstaat er insulineresistentie. Er wordt voldoende insuline geproduceerd, maar die heeft geen effectieve werking meer. Andere aandoeningen zoals nierziektes, de toediening van cortisol of een andere infectie kunnen leiden tot een resistentie voor insuline. Ook overgewicht is een veel voorkomende reden. Dit komt bij katten het meest voor.

Diabetes insipidus (waterurinedysenterie)

Het antidiuretische hormoon (ADH) wordt aangemaakt in de hypothalamus in de hersenen. Het reguleert de terugwinning van water uit de primaire urine en heeft dus een belangrijke functie in de waterhuishouding van de kat.

Als er veel ADH wordt uitgestoten, bindt het hormoon zich aan de daarvoor geschikte receptoren van de nieren. Dit veroorzaakt een verhoogde terugwinning van water, zodat de kat minder urineert. Als er minder ADH zich aan de receptoren bindt, wordt er minder water opnieuw geabsorbeerd en scheidt de kat meer urine uit.

Oorzaken van diabetes insipidus bij katten

Een aan diabetes insipidus lijdende kat vertoont daarom doorgaans een hogere neiging tot urineren. Dit ontstaat door een onvoldoende vorming van ADH in de hersenen of door een stoornis in de respons van de nieren op ADH.

Aangeboren aandoeningen, zoals een fout in de ontwikkeling van de hersenen of nieren, alsmede vergiftigingen of verwondingen kunnen hieraan ten grondslag liggen. Afhankelijk van de oorzaak wordt diabetes insipidus daarom in twee vormen onderverdeeld.

• Centrale diabetes insipidus = tekort aan ADH.
• Nefrogene diabetes insipidus = verstoorde reactie van de nieren op ADH.

Welke symptomen treden op bij katten met diabetes?

De volgende symptomen worden vaak geobserveerd bij katten met diabetes.

• Meer drinken en urineren (polyurie en polydipsie).
• Afvallen ondanks meer eten (polyfagie).
• Algemene symptomen zoals moeheid en ontbrekende bewegingsdrang.
• Doffe vacht en verminderde wondheling.

Een bijzonder zwaar verloop is DKA, oftewel diabetische ketoacidose. Als diabetes bij katten te laat of helemaal niet wordt herkend, kan dat tot een gebrek aan energie en een verminderde suikeropname in de cellen voeren.

Dit bevordert op zijn beurt de vorming van ketonlichamen, die worden gevormd uit vetreserves. Een buitensporige toename van deze ketonlichamen veroorzaakt ketose, wat leidt tot hyperverzuring van het bloed (acidose). Deze aandoening veroorzaakt niet alleen ernstige aanvallen van zwakte en braken, maar kan ook levensbedreigend zijn voor de kat.

© Byelikova Oksana / stock.adobe.com

Diagnose van diabetes bij katten

Als jouw kat ineens meer drinkt en vaak urineert, zijn dit belangrijke aanwijzingen voor diabetes. In dit geval moet je voor de zekerheid naar de dierenarts. Aan de hand van het ziektebeeld en een algemeen, klinisch onderzoek dan dit de verdenking bevestigen.

Ter bevestiging van de diagnose kan de dierenarts verschillende mogelijkheden gebruiken.

Door bloed af te nemen meet de dierenarts de huidige bloedsuikerspiegel. Aangezien deze vanwege stress of de eerdere voedselopname sterk kan verschillen, kan de dierenarts de zogenaamde fructosamine analyseren.

Dit is een langetermijnparameter aan de hand waarvan men het glucosegehalte in het bloed van de laatste één tot drie weken kan inschatten. Daarnaast kan er door middel van een bloedonderzoek verschillende orgaanwaarden worden gemeten, zodat de dierenarts bijv. een ontsteking van de alvleesklier kan uitsluiten.

In de urine kan ook een verhoogd suikergehalte of een ketonlichaam worden aangetoond. Daarnaast kan het precieze gewicht van de urine worden bepaald. Dat valt, vanwege diabetes, vaak hoger uit.

Een ADH-test helpt bij het uitsluiten van diabetes insipidus. Na de toediening van ADH wordt de waterterugwinning gecontroleerd door het urinevolume van de kat te meten. Als het urinevolume lager is, is dit een teken voor centrale diabetes insipidus.

Hoe wordt diabetes bij katten behandeld?

Diabetes mellitus

Afhankelijk van de ernst van de ziekte heeft de kat een speciale hoeveelheid en vorm van insuline nodig (kortwerkende, middellangwerkende of langwerkende insuline). Die worden regelmatig opnieuw ingesteld door het meten van de bloedsuiker. De insuline wordt in veel gevallen voor de rest van het leven dagelijks met een onderhuidse injectie toegediend.

Bovendien wordt het aangeraden om over te stappen op een ander voer met minder koolhydraten en vetten, maar met meer vezels. Ook is het goed om regelmatig te bewegen om af te vallen.

Opmerking: door een geschikt dieetvoer te kiezen kun je de natuurlijke lichamelijke functies van jouw huisdier ondersteunen. Let echter wel dat dieetvoer geen ziektes kan voorkomen noch genezen. Win altijd het advies van jouw dierenarts in over het juiste dieetvoer voor jouw huisdier.   

Diabetes insipidus

De centrale vorm vergt de toediening van een synthetisch ADH. Voor de nefrogene vorm wordt de onderliggende ziekte behandeld.

Hoe zijn de vooruitzichten?

Aangezien diabetes bij katten een zeer complexe ziekte is en het verloop zeer verschilt per geval, kan er geen algemene prognose worden gegeven.

De levenskwaliteit van katten met diabetes mellitus is hoger als de insulinetoevoer goed is afgesteld. Centrale diabetes insipidus kan meestal ook goed worden beheerd door toediening van ADH. De prognose van nefrogene diabetes insipidus hangt daarentegen af van de onderliggende ziekte.

Hoe kun je diabetes bij katten verminderen?

Aangezien zwaarlijvigheid bij katten een van de meest voorkomende oorzaken van diabetes mellitus is, moet je snel een evenwichtige voeding en lichaamsbeweging doorvoeren. Een goede algemene gezondheid versterkt het immuunsysteem en voorkomt infectieziekten en andere onderliggende aandoeningen.