Hoe zien honden?

Gooi je zonder waarschuwing de bal naar je hond en vraag je je af waarom hij die zonder problemen kan vangen? Of vraag je je af hoe je hond ’s nachts ziet en of hij kleurenblind is? De ogen van honden werken iets anders dan die van mensen. We leggen je de belangrijkste verschillen uit en beantwoorden met name de vraag hoe honden werkelijk zien.

Kunnen honden kleuren zien?

De ongeveer zes miljoen kegeltjes (zintuigcellen) van ons menselijk oog waarnemen kleuren trichromatisch (Latijn tri = drie en chroma = kleur). Dat betekent dat we de basiskleuren rood, blauw en groen waarnemen. Als de op rood en blauw gespecialiseerde kegeltjes bijvoorbeeld even hard gestimuleerd worden, nemen wij dit als paars waar. Zo kunnen we onderscheid maken tussen andere gemengde kleuren zoals oranje of turquoise.

De dichromatische ogen van een hond werken anders. Hun vermogen om rood en groen te waarnemen is verzwakt. Ze kunnen alleen blauw en geel van elkaar onderscheiden. Aangezien honden kleuren slechts zwak zien, oriënteren ze zich veel meer aan hand van de helderheid van voorwerpen.

Honden hebben namelijk veel staafjes in het netvlies (retina). Die zijn verantwoordelijk voor het waarnemen van licht, met name in de schemering. Geleidehonden bijvoorbeeld zien niet of een verkeerslicht rood of groen is. Ze reageren op de helderheid van de lamp.

Hoe nemen honden beweging waar?

De staafjes in het netvlies zijn op licht gespecialiseerde zintuigcellen. Ze hebben de taak om licht van donker te onderscheiden.

De staafjes bepalen ook de flikkerfusiedrempel. Dit is de frequentie vanaf welke de herhaalde licht/donker wisselingen in het beeld als wazig worden waargenomen. Bij mensen bedraagt deze frequentie ongeveer 10 tot 60 prikkels per seconde. Bij honden is die frequentie daarentegen aanzienlijk hoger. Daarom kunnen honden beweeglijke voorwerpen, zoals een vliegende bal, veel beter waarnemen dan mensen.

Daardoor is hun vermogen om onbeweeglijke voorwerpen te kunnen zien zwakker. Als je je bijvoorbeeld zonder te bewegen in een veld verstopt, zal je hond je eerder vinden door zijn goede reukzin. Hij zal je optisch pas herkennen als je beweegt. Aan zijn gehoor en reuk kunnen de ogen van een hond dus niet tippen.

Hoe zien honden ’s nachts?

Als verwant van de wolf kan een hond zowel in de schemering als in het donker zien. Dit is vanwege de evolutie zeer belangrijk. Wolven gaan namelijk ’s nachts op jacht en prooidieren moeten dit visueel waarnemen.

Hoe kunnen honden dan in het donker zien? Naast het hoge aandeel aan staafjes in het netvlies van het oog is dit vooral te danken aan het halve maanvormige tapetum lucidum (Latijn: lichtend tapijt). Dit zijn kristalachtige structuren in het vaatweefsel. Deze reflecteren licht in het oog. Daardoor worden de zintuiglijke cellen sterker gestimuleerd.

Dit verschijnsel kun je waarnemen als je ’s nachts de het koplampen van je auto een dwalende hond of wilde dieren, zoals een ree tegenkomt. Tapetum lucidum is bij honden geelachtig tot blauwgroen.

© raymond allan/EyeEm / stock.adobe.com

Hoe is het oog opgebouwd?

De ogen van honden zijn net zo opgebouwd als die van mensen. Het complexe gezichtsorgaan kan over het algemeen worden onderverdeeld in een voorste, middelste en achterste deel.

De buitenste huidlaag van het oog geeft het oog zijn vorm en bestaat uit de witte huid (sclera) en het transparante hoornvlies, direct voor de pupil (cornea). Dit laatste draagt dankzij zijn sterke kromming bij aan de breekkracht van het oog, wat het gezichtsvermogen sterk beïnvloedt.

De middelste ooglaag wordt de uvea genoemd. De huid wordt onderverdeeld in het regenboogvlies (iris), het straalvormig lichaam, het glasachtig lichaam (corpus vitreum) en het vaatweefsel (chorioidea). Het regenboogvlies geeft de hond zijn oogkleur en kan dankzij de spierdelen de pupil vernauwen of vergroten. Daardoor wordt de lichtopname in het oog geregeld. Het straalvormig lichaam is verantwoordelijk voor het ophangen van de lens en het instellen van de breekkracht. Daarnaast produceert het kamervocht dat de oogdruk regelt en, net als het vaatweefsel, bepaalde weefsels voorziet van belangrijke voedingsstoffen.

Het netvlies achter het glaslichaam bestaat uit veel cellagen. Dankzij de verschillende celtypen, zoals staafjes en kegeltjes, kan het zeer dunne netvlies licht en kleur sensorisch waarnemen. Iedere stimulans wordt via de oogzenuw doorgegeven aan de hersenen. Alleen dan wordt de prikkeling als kleur- of helderheidswaarneming waargenomen en kan de hond iets zien.

Vaak voorkomende oogaandoeningen bij honden

Helaas zijn ook de ogen van honden niet beschermd tegen ziektes. Rode ogen of een plotselinge vermindering van het gezichtsvermogen zijn bijvoorbeeld duidelijke symptomen. In dat geval is een dringend bezoek aan de dierenarts aan te raden.

De onderstaande oogziekten komen bijzonder vaak voor bij honden.

• Glaucoom als gevolg van beschadiging van de oogzenuw door een verhoogde oogdruk
• Grijze staar (cataract) als gevolg van een pathologische vertroebeling van de lens.
• Deels pijnlijke ontsteking van het binnenste oog (uveïtis).
• Cherry-eye: vergrootte en verzakte klier van het derde ooglid.
• Ontspanning van de lens (lensluxatie)